Βορειοανατολικό Αιγαίο
Τα μυστικά της Μακροζωίας
Τα νησιά στο Βορειοανατολικό Αιγαίο, απόκρημνα και δυσπρόσιτα, είναι τα λιγότερο τουριστικά της Ελλάδας. Στα περισσότερα από αυτά, η παρθένα φύση συνυπάρχει αρμονικά με τους παραδοσιακούς οικισμούς. Στα μικρότερα νησιά, όπως η Σαμοθράκη, οι ξένοι τουρίστες είναι λιγοστοί. Ωστόσο αξίζει να ταξιδέψει κανείς ως εκεί για να ανακαλύψει γαστρονομικούς θησαυρούς, όπως η περίφημη μαστίχα στη Χίο, τα μυστικά της μακροζωίας στην Ικαρία και τα γλυκά σαμιώτικα κρασιά.
Τα νησιά του βόρειου και ανατολικού Αιγαίου βρίσκονται πολύ κοντά στην Τουρκία. Η Σάμος χωρίζεται από τη μικρασιατική ακτή με τον στενό πορθμό της Μυκάλης πλάτους μόλις 1.300 μ., ενώ η ανατολική πλευρά της Χίου αγναντεύει τη χερσόνησο της Ερυθραίας. Παρ΄ όλα αυτά, εδώ τα ίχνη της τουρκοκρατίας δεν είναι τόσο εμφανή όπως σε άλλα μέρη. Χάρη στη στρατηγική της θέση μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, αυτή η περιοχή του Αιγαίου υπήρξε πάντα σταυροδρόμι εμπορικών συμφερόντων και χώρος συναντήσεων και προστριβών που συχνά εξελίσσονταν σε συγκρούσεις, σκληρούς πολέμους και σφαγές. Από εδώ πέρασαν οι Πέρσες, που ξεχύθηκαν στο Αιγαίο από τη Μικρά Ασία για να υποτάξουν τις ελληνικές πόλεις. Αργότερα τα νησιά διεκδίκησαν η βυζαντινή αυτοκρατορία, οι σταυροφόροι και οι Γενουάτες, μέχρι που έπεσαν στα χέρια των Οθωμανών. Ενώθηκαν με το ελληνικό κράτος το 1912
Η ζώνη παραγωγής βρίσκεται στα νότια της Χίου, στα Μαστιχοχώρια, μια περιοχή με 24 χωριά και περίπου 5.000 κατοίκους που ζουν από αυτό το προϊόν. Τα περισσότερα από τα χωριά αυτά, όπως οι Ολύμποι και τα Μεστά, αλλά κι η ίδια η πόλη της Χίου έχουν κάστρα, πύργους και τείχη που έχτισαν οι Γενουάτες κατά τον Μεσαίωνα για να προστατευτούν από τους διάφορους εχθρούς τους, ιδίως τους πειρατές.
Η ιδανική εποχή για να επισκεφθείτε τα Μαστιχοχώρια είναι από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο, κατά την περίοδο της συγκομιδής.
Τα δάκρυα της Χίου
Ενώ άλλα ελληνικά νησιά οφείλουν τη φήμη τους στις κρυστάλλινες παραλίες τους, στους άθλους αρχαίων ηρώων ή στα ερείπια μυθικών πόλεων, ο θησαυρός της Χίου είναι κάτι πολύ πιο ταπεινό: η μαστίχα. Πρόκειται για την αρωματική ρητίνη του μαστιχόδεντρου, μιας τοπικής ποικιλίας σχίνου. Αυτή η κολλώδης ουσία είναι πολύτιμη. Με αυτήν παρασκευάζονται τσίχλες, αρωματίζονται πολλά φαγητά και ποτά, ανακουφίζονται γαστρικά έλκη και πονόδοντοι, ενώ χρησιμοποιείται σε καλλυντικά και αρώματα, ακόμη και σαν κόλλα για τα ελαστικά των αεροπλάνων. Αυτή η ρητίνη έχει διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό την κουλτούρα και τη ζωή του νησιού και σε αυτήν οφείλεται κατά κύριο λόγο η ευημερία του.
Η εξαγωγή της μαστίχας από τα μαστιχόδεντρα γίνεται νωρίς το πρωί, πριν από το χάραμα. Οι συλλέκτες χαράζουν ελαφρά τον φλοιό των δέντρων για αρκετές εβδομάδες. Ύστερα περιμένουν να αναβλύσει ο χυμός και να πέσει στο έδαφος, όπου στερεοποιείται σε μορφή σταγόνας, σαν δάκρυ. Το μαστιχόδεντρο ή αλλιώς μαστιχοφόρος σχίνος (Pistacia lentiscus var. Chia) φυτρώνει και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και της Μεσογείου, αλλά «δακρύζει» μόνο στη Χίο.
Η μαστίχα στη μαγειρική χρησιμοποιείται παραδοσιακά για να αρωματίσει λάδι, ψωμί, τσουρέκια και γλυκά, μπαίνει σε ποτά όπως το λικέρ μαστίχα (διάφανο, με γεύση γλυκάνισου και άρωμα λουλουδιών), σε ούζο και μαρμελάδες, σε γαλακτοκομικά προϊόντα, ακόμη και στον καφέ. Οι σύγχρονοι Έλληνες σεφ τολμούν να τη χρησιμοποιήσουν στις δημιουργίες τους για να μαρινάρουν κρέας ή ψάρι, για να αρωματίσουν γευστικές σάλτσες με ντομάτα, κρασί ή λεμόνι, και για να παρουσιάσουν πρωτότυπα επιδόρπια σε συνδυασμό με σοκολάτα, φρούτα και παγωτά.
Η Χίος (ένα από τα πιο γνωστά νησιά στο Βορειοανατολικό Αιγαίο) είναι γνωστή και ως Μυροβόλος, από το άρωμα που αναδίδουν τα χωράφια της, γεμάτα λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια, γκρέιπφρουτ και κυδώνια. Η καλλιέργεια εσπεριδοειδών ευνοείται από το καλό κλίμα και τα άφθονα υπόγεια ύδατα. Ξεκίνησε με την άφιξη των Γενουατών το 1348, οι οποίοι έφεραν πορτοκαλιές από την Ιταλία και την Αφρική και μανταρινιές από την Ινδία. Με τους καρπούς φτιάχνονται δροσεροί χυμοί, ποτά, μαρμελάδες και διάφορα γλυκά, όπως τα παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού.
Όμως η Χίος κρύβει κι άλλες απολαύσεις για τους καλοφαγάδες. Γλυκά φασολάκια από τους Βαβύλους, εξαιρετικές λιαστές ντομάτες από το Πυργί και φυσικά άφθονα ψάρια και θαλασσινά, όπως σαρδέλες, μπαρμπούνια, τσιπούρες, καλαμάρια, χταπόδια και γαρίδες, που γίνονται ακόμη πιο νόστιμα όταν τα απολαμβάνει κανείς στις ταβέρνες πλάι στο κύμα.
Ικαρία, το νησί των αιωνόβιων
Το νησί της Ικαρίας (στο Βορειοανατολικό Αιγαίο), στα νότια της Χίου, θυμίζει την τραγική πτήση του Ίκαρου που θέλησε να πλησιάσει τον ήλιο, όμως η ζέστη έλιωσε τα κέρινα φτερά του, με αποτέλεσμα να καταποντιστεί στο πέλαγος ανοιχτά του νησιού. Η Ικαρία ωστόσο είναι γνωστή και για έναν άλλο λόγο, καθώς φαίνεται ότι κρύβει το μυστικό της μακροζωίας. Σε μια πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Αθηνών οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι 8.000 κάτοικοι του νησιού ζουν τουλάχιστον δέκα χρόνια περισσότερο από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους και είναι πιο υγιείς. Παράλληλα ο Αμερικανός συγγραφέας και δημοσιογράφος Νταν Μπιούτνερ, σε συνεργασία με το περιοδικό National Geographic, έχει συμπεριλάβει την Ικαρία στις λεγόμενες «γαλάζιες ζώνες», δηλαδή τις περιοχές του πλανήτη με τους περισσότερους ανθρώπους άνω των 90 ετών. (Οι υπόλοιπες είναι: η Σαρδηνία στην Ιταλία, το νησί Οκινάουα στην Ιαπωνία, η Λόμα Λίντα στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ και η χερσόνησος Νικόγια στην Κόστα Ρίκα.) Αφού έμεινε στο νησί επί 15 μήνες παρατηρώντας τους κατοίκους, ο Μπιούτνερ ανακάλυψε το μυστικό της αιώνιας ζωής: από τη μία το φυσικό περιβάλλον, η σωματική δραστηριότητα και ο καθημερινός μεσημεριανός ύπνος και από την άλλη η διατροφή, πλούσια σε ψάρι και λαχανικά και φτωχή σε κόκκινο κρέας. Στη διατροφή τους οι Ικαριώτες περιλαμβάνουν επίσης γάλα κατσίκας και αφεψήματα από φασκόμηλο,
θυμάρι, χαμομήλι, τσάι του βουνού και άλλα ντόπια βότανα,
τα οποία πίνουν με λίγο μέλι.
Γλυκό σαμιώτικο κρασί
Σύμφωνα με άλλες θεωρίες, το μυστικό για να παραμείνουμε νέοι δεν είναι ούτε τα λαχανικά ούτε ο απλός τρόπος ζωής, αλλά ένα ποτηράκι κρασί κάθε μέρα. Ο καλύτερος τρόπος να το διαπιστώσετε είναι να ταξιδέψετε ως το νησί της Σάμου, όπου παράγονται τα περίφημα γλυκά κρασιά, από τα καλύτερα της Ελλάδας. Η Σάμος είναι ένα νησί με εύφορες κοιλάδες και μαγευτικές παραλίες. Είναι γνωστή ως παραδεισένιος τόπος διακοπών ήδη από την αρχαιότητα, αφού λέγεται ότι εκεί πήγαν για αναψυχή ο Μάρκος Αντώνιος και η Κλεοπάτρα. Οι περίφημοι αμπελώνες της Σάμου βρίσκονται διάσπαρτοι στα βόρεια του νησιού, σε αναβαθμίδες πάνω στο όρος Άμπελος ή Καρβούνης, ένα παλιό ηφαίστειο ύψους 1.153 μέτρων, σχηματίζοντας ένα τεράστιο αμφιθέατρο γεμάτο κλήματα. Η Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου ιδρύθηκε το 1934, συγκεντρώνει 25 τοπικούς συνεταιρισμούς και έχει την αποκλειστικότητα της παραγωγής και του εμπορίου των περίφημων κρασιών, που φτιάχνονται από την ποικιλία σταφυλιού «μοσχάτο λευκό». Στο χωριό Μαλαγάρι, στα ανατολικά του νησιού, άνοιξε το 2005 το Μουσείο Σαμιακού Οίνου (ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία κρασιού στο Βορειοανατολικό Αιγαίο). Διατρέχει όλη την πορεία της παραδοσιακής οινοποιίας, με παλιά εργαλεία και μηχανήματα, εργαστηριακά όργανα, βαρέλια, φωτογραφίες, βραβεία και μια εικονική έκθεση. Ο επισκέπτης μπορεί επίσης να δοκιμάσει κάποια από τα πιο διάσημα κρασιά του νησιού, όπως είναι το Anthemis, το Grand Cru και το Nectar, ένα κρασί πολύ γλυκό, στο χρώμα του κεχριμπαριού, με άρωμα πορτοκαλιού, σύκου και ξηρών καρπών.
Μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε το Πυθαγόρειο, ένα γραφικό χωριό με στενά σοκάκια, ασβεστωμένα σπίτια και ενδιαφέροντα αρχαιολογικά μνημεία, όπως είναι το αρχαίο αμυντικό τείχος και το Ευπαλίνειο όρυγμα, που θεωρείται το μεγαλύτερο έργο μηχανικής της αρχαιότητας. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή σήραγγα μήκους 1.036 μέτρων που κατασκευάστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. για να χρησιμεύσει ως υδραγωγείο της πόλης, ακόμη και σε περιπτώσεις πολιορκίας.
Το χωριό Πυθαγόρειο που βρίσκεται στο Βορειοανατολικό Αιγαίο οφείλει το όνομά του στον πατέρα του διασημότερου μαθηματικού θεωρήματος. Ωστόσο ο Πυθαγόρας είναι μόνο ένα από τα λαμπρά τέκνα της Σάμου, στα οποία περιλαμβάνεται ο μυθογράφος Αίσωπος, ο αστρονόμος Αρίσταρχος –ο πρώτος που ισχυρίστηκε ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο– και ο φιλόσοφος Επίκουρος, που θεωρήθηκε ο προστάτης της γαστρονομίας. Στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. αγόρασε στην Αθήνα μια έκταση όπου ίδρυσε τον περίφημο Κήπο, τη φιλοσοφική του σχολή, στην οποία συνδυάζονταν οι φιλοσοφικές συζητήσεις με την καλλιέργεια λαχανικών. Το όνομά του έχει συνδεθεί με την ευδαιμονία ή κάποιες φορές με την κατάχρηση και την υπερβολή. Ωστόσο ο Επίκουρος συνιστούσε να απολαμβάνουμε τις απλές και καθημερινές χαρές, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Θα πρέπει να βρούμε με ποιον θα φάμε και θα πιούμε, πριν βρούμε τι θα φάμε και τι θα πιούμε, γιατί τρώγοντας μόνος ζεις σαν λιοντάρι ή σαν λύκος».
